“Bu Nasıl Aile Filmi Konusu?”: Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Perspektifinden İnceleme
Giriş: Aile Filmi mi? Yoksa Toplumsal Sorgulama mı?
Hepimizin bildiği, sevdiği bir “aile filmi” kalıbı var. Çocukların, ebeveynlerin ve bazen de geniş ailelerin bir arada olduğu, neşeli, klasik temaların işlendiği yapımlar. Ama “Bu nasıl aile filmi konusu?” sorusu, düşündüğümüzde aslında çok daha derin ve karmaşık bir hal alıyor. Hem toplumsal cinsiyet eşitsizliği, hem çeşitliliğin eksikliği, hem de sosyal adalet konuları üzerinden filme nasıl bakmalıyız?
Ben İstanbul’da, 29 yaşında bir sivil toplum çalışanı olarak, sokakta, toplu taşımada ve günlük yaşamda sürekli bu sorunun farklı yansımalarıyla karşılaşıyorum. Kimi zaman metroda bir kadının sesinin hemen kısılması, kimi zaman işyerinde kadınların işlerine dair küçümsenen yaklaşım, kimi zaman da çocukların, ebeveynlerinin bakış açıları. Her biri, “Bu nasıl aile filmi konusu?” sorusunun altındaki toplumsal yapının nasıl işlediğini gösteriyor.
Toplumsal Cinsiyet ve Aile Filmi Kalıpları
“Bu nasıl aile filmi konusu?” derken aslında toplumun belirlediği aile yapısının, cinsiyet rolleri üzerinden nasıl şekillendiğini sorguluyoruz. Aile filmi kalıbında genellikle erkek egemen bir yapının baskın olduğu bir temaya rastlıyoruz. Erkek karakterler genelde “aile reisi” olarak sunulurken, kadın karakterler daha çok “annelik” üzerinden tanımlanıyor. Oysa sokakta, toplu taşımada ve işyerinde gördüğüm sahneler, bu kalıpların ne kadar dar ve sınırlayıcı olduğunu gösteriyor.
Bir gün işten çıkarken otobüste, birkaç çocuklu bir anneye rastladım. Çocuklarıyla ilgilenirken bir adam yanına gelip “Aa, çok tatlı çocuklar. İkinciyi de yapmak zorundasınız. Ailede mutluluk, erkek ve kadının uyumu ile gelir,” dedi. Bunu duyan kadının yüzündeki sıkıntıyı görünce düşündüm: Neden bir kadının hayatı, “anne olmak” üzerinden tanımlanmak zorunda? Neden filmde hep kadın “anne”, erkekse “babadan sorumlu” bir karakter olarak çizilir? Toplumda, klasik aile yapısının içerdiği toplumsal cinsiyet rollerinin aslında gerçek hayattaki çok daha çeşitli rolleri görmezden geldiğini anlamak zor değil.
Çeşitlilik: Farklı Aile Yapılarının Gözardı Edilmesi
Aile filmi denince aklımıza genellikle heteronormatif, tek tip bir model gelir. Oysa gerçek hayatta, aile yapıları farklılık gösteriyor. Türkiye’de, çoğunlukla geleneksel aile yapısının yüceltildiği yapımların eksik bıraktığı bir diğer unsur da çeşitlilik. Aynı otobüs yolculuğunda, kucağında bir bebeğiyle, yanında da eski eşinden olan çocuklarıyla başka bir kadına denk geldim. Etrafındaki insanlar ona bakarken, sanki “bu nasıl aile?” diye düşünüyormuş gibiydiler.
Film endüstrisi genellikle farklı kimliklere sahip aileleri ve bireyleri göz ardı eder. Homoseksüel çiftler, tek ebeveynli aileler, farklı etnik kökenlerden gelen aile yapıları, toplumda sıkça karşılaşılan ama genellikle “görülmeyen” yapılar. Birçok aile filmi, bu çeşitliliği genellikle dışlar. Ancak gerçek dünyada, her birey farklı kimliklere sahip. Aile olmak sadece “anne-baba ve çocuk” olmakla sınırlı değil. Geçmişte gördüğüm ve dinlediğim hikayeler, bana çeşitliliğin önemini ve “aile” tanımının ne kadar genişletilebileceğini gösterdi. Birinin aileyi tanımlama biçimi, aslında toplumsal adaletle de yakından bağlantılıdır.
Sosyal Adalet: Aileyi Tanımlarken Kimlerin Sesini Duyuruyoruz?
Sosyal adaletin önemini anlamak, toplumsal cinsiyet eşitliği ve çeşitliliği anlamadan mümkün değil. Aile filmi konusu, aslında bu bağlamda çok önemli bir tartışma yaratabilir. Sosyal adalet sadece insanların eşit haklara sahip olmasını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda herkesin kendi kimliğini özgürce ifade edebilmesini de sağlar. Bir aile filmi konusu, bu bağlamda herkesin sesini duyurmak için bir fırsata dönüşebilir.
Bir sabah ofise giderken, iş yerinde bir grup kadın çalışanla sohbet ediyorduk. “Herkesin tek bir aile modeli üzerinden yaşamaya zorlandığını” ve bunun nasıl baskı oluşturduğuna dair konuştuk. Hatta bir arkadaşım, “Sosyal medyada gördüğüm her ‘aile filmi’ aslında benim kendi kimliğimi yansıtmıyor,” dedi. Burada aslında çok önemli bir nokta vardı. Herkesin kendi yaşam biçimini ve aile yapısını tanımlama hakkı vardır, ve bu hakkı savunmak, sosyal adaletin temel taşlarından biridir.
Teori ve Günlük Hayat: Aile Filmi ve Toplumun Değişen Dinamikleri
Aile yapılarındaki değişim, sadece teorik bir konu değil, her gün sokakta, işyerinde ve toplumda gördüğümüz bir gerçeklik. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği, çeşitlilik eksiklikleri ve sosyal adaletle ilgili farkındalık arttıkça, toplumun aileye bakışı da değişiyor. Gözlemlerime göre, İstanbul gibi büyük şehirlerde ailelerin farklı çeşitliliklere sahip olması giderek daha yaygın hale geliyor. Bir yanda geleneksel aile yapıları, diğer yanda ise eşcinsel çiftler, tek ebeveynli aileler ve geniş aileler… Tüm bu aile yapıları, toplumun kalıplaşmış “aile filmi” tanımını zorlamaya devam ediyor.
Sonuç: Aileyi Yeniden Tanımlamak
Sonuç olarak, “Bu nasıl aile filmi konusu?” sorusu, sadece sinemada değil, toplumsal yapıda da derin bir sorgulamaya yol açan bir sorudur. Toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet perspektifinden bakıldığında, aileye dair algılarımızda köklü bir değişim gerektiği aşikâr. İstanbul gibi kozmopolit bir şehirde, sokakta gördüğüm her sahne, bu değişimin ne kadar güçlü olduğunu gösteriyor. Film endüstrisi, belki de artık sadece klasik bir aile modelini değil, daha farklı kimliklere ve aile yapılarının çeşitliliğine yer vermelidir.
Aile olmak, sadece bir kalıba sığmakla değil, herkesin kendi kimliğini ve yaşam biçimini özgürce tanımlayabilmesiyle anlam kazanır. Bu da, toplumsal cinsiyet eşitliği, çeşitlilik ve sosyal adalet gibi değerlerle şekillenir.